شترمرغ بسیار پرخور است و تقریباً هر ماده‌ی خوراکی را مصرف می‌کند. اما هر چه کیفیت خوراک بهتر باشد میزان رشد آن هم سریع‌تر خواهد بود. اما چون خوراک‌های با کیفیت عالی گران‌قیمت هستند باید یک ترکیب مناسب پیدا کرد تا هم کیفیت خوبی داشته باشد و هم هزینه‌ی کم‌تری همراه داشته باشد.افزایش وزن روزانه شترمرغ بستگی به خصوصیات ارثی و نژادی، نحوه‌ی تغذیه و مدیریت مزرعه دارد.
تغذیه‌ی شترمرغ‌های پرواری با خوراک کنستانتره باعث می‌شود از سن یک ماهگی تا چهار ماهگی به سرعت رشد نمایند ولی ممکن است پاها و خصوصاً مفاصل پای آن‌ها تغییر شکل بدهد. این عارضه به علت نامتعادل بودن سرعت رشد بدن و رشد پاها ایجاد می‌شود. مقدار خوراک مصرفی شترمرغ‌ها بستگی به وزن پرنده و میزان انرژی موجود در جیره‌ی غذایی دارد. معمولاً تا زمانی که نیاز آن‌ها از لحاظ انرژی برطرف نشود از خوردن دست نمی‌کشند.در صورت تغذیه با کنستانتره، میزان خوراک روزانه معادل 3 تا 4 درصد وزن بد نخواهد بود. در پایاندوره‌ی رشداین مقدارکم شده به 2 تا 5/2 درصد می‌رسد.نسبت خوراک مصرف شده به ازای یک کیلوگرم افزایش وزن بدن در جوجه‌های یک تا چهار ماهه شش به یک است. این نسبت در شترمرغ‌های جوان 4 تا 6 ماهه حدود چهارتا شش و در پایان دوره‌ی رشد به ده افزایش پیدا می‌کند.
در جدول زیر تغییرات وزن شترمرغ در طول 30 ماه اول زندگی ذکر شده است.
|
مراحل مختلف پرورش |
سن به ماه |
متوسط وزن بدن (کیلوگرم) |
متوسط خوراک‌دهی روزانه (کیلوگرم) |
|
جوجه |
1- |
3- 75/0 |
12/0 |
|
5/2- 1 |
15- 3 |
36/0 |
|
|
نیمچه |
6- 5/2 |
60- 15 |
5/1 |
|
11- 6 |
80- 60 |
5/2 |
|
|
14- 11 |
100- 80 |
2/2 |
|
|
جیره نگهداری مادر جیره تخم گذار |
بیش‌تر از 14 |
120- 100 |
3/2 |
|
بیش‌تر از 30 |
120- 110 |
5/2 |
جدول 1: متوسط وزن و خوراک مصرفی شترمرغ
زمان خوراک‌دهی
پرنده‌های جوان در حال رشد بالای سه ماهگی و پرندگان بالغ، باید حداقل دو بار در روز خوراک داده شوند اما جوجه‌های جوان به دفعات بیش‌تر خوراک‌دهی نیاز دارند.اگر چنانچه از خوراک قبلی مقداری در آخور باقی بماند، در نوبت بعد، خوراک جدید نباید روی آن ریخته شود. آخورها حداقل یک بار در روز باید تمیز شوند.
احتیاجات غذایی
در تغذیه شترمرغ، برای سنین مختلف حداقل پنج نوع جیره‌ی غذایی مجزا در نظر گرفته می‌شود:
1- جیره‌ی آغازین: از زمان تولد تا سه ماهگی
2- جیره‌ی رشد: از سن سه ماهگی تا یک سالگی
3- جیره‌ی پایانی و نگهداری: از سن 11 تا 14 ماهگی و دوران استراحت (عدم تخم‌گذاری) مولدها
4- جیره‌ی تولیدمثلی: کمی قبل از فصل تولیدمثل تا پایان آن دوره
5- جیره‌ی دوران پرواری: از سن سه ماهگی تا کشتار پرنده‌های پرواری
پرورش شترمرغ از زمان تولد جوجه‌ها شروع می‌شود. پرورش نرها و ماده‌ها نیز جداگانه انجام نمی‌شود. اما اگر شترمرغ‌ها برای استفاده از گوشت و چرم (پرواری) پرورش داده می‌شوند میتوان نرها را که نسبت به ماده‌ها رشد سریع‌تر و نیاز به پروتئین بیش‌تری دارند و مدت طولانی‌تری به منابع غذایی مناسب‌تر احتیاج دارند، جداگانه خوراک داد. شترمرغ‌های ماده زودتر به مرحله‌ی کاهش رشد روزانه می‌رسند، بنابراین باید نسبت به نرها با وزن کم‌تری به بازار فروش فرستاده شوند. در جداول زیر احتیاجات غذایی شترمرغ‌ها ذکر شده است.
|
نوع جیره |
سن(ماه) |
وزن بدن (کیلوگرم) |
انرژی کیلوکالری در کیلوگرم |
درصد پروتئین |
درصد لیزین |
درصد متیونین+ سیستئین |
درصد کلسیم |
درصد فسفر |
درصد فیبر |
|
پیش‌آغازین |
2 |
12- 1 |
3150 |
25 |
25/1 |
7/0 |
2- 5/1 |
45/0- 4/0 |
5 |
|
آغازین |
4- 2 |
30- 13 |
3015 |
5/21 |
07/1 |
6/0 |
5/1- 2/1 |
45/0- 4/0 |
10 |
|
رشد |
6- 4 |
55- 31 |
2915 |
17 |
9/0 |
5/0 |
5/1- 2/1 |
45/0- 4/0 |
14 |
|
پایانی1 |
10- 6 |
110- 56 |
2600 |
5/13 |
84/0 |
46/0 |
1- 9/0 |
48/0- 4/0 |
16 |
|
پایانی2 |
20-10 |
120-111 |
1950 |
5/8 |
63/0 |
35/0 |
1- 9/0 |
36/0-32/0 |
16 |
|
نگهداری |
بالغ |
- |
1550 |
8 |
3/0 |
32/0 |
1- 9/0 |
36/0-32/0 |
16 |
|
تولیدمثل |
تخم‌گذاری |
- |
2200 |
14 |
68/0 |
7/0 |
5/2- 2 |
4/0-35/0 |
16 |
جدول 2: احتیاجات غذایی موردنیاز در 7 مرحله از زندگی شترمرغ‌های مولد
|
جیره |
سن (ماه) |
انرژی متابولیسمی (مگاژول در کیلوگرم غذا) |
پروتئین خام (درصد) |
الیاف خام (درصد) |
|
آغازین |
3- |
11 |
20 |
10 |
|
رشد |
11- 3 |
10 |
16 |
14 |
|
پایانی |
14-11 |
9 |
12 |
16 |
|
پرندگان مولد |
- |
9 |
14 |
16 |
جدول 3: مواد مغذی موردنیاز در چهار نوع جیره‌ی غذایی
|
اجزاء جیره |
جیره شماره یک |
جیره شماره دو |
جیره شماره سه |
|
ذرت |
39 |
- |
- |
|
جو |
- |
33 |
27 |
|
جو دو سر(یولاف) |
- |
20 |
24 |
|
کنجاله سویا |
20 |
13 |
10 |
|
پودر گوشت |
5 |
10 |
14 |
|
پودر استخوان |
3 |
4 |
4 |
|
یونجه خشک |
33 |
- |
- |
|
شبدر قرمز خشک |
- |
20 |
- |
|
علف خشک مرغوب |
- |
- |
21 |
|
ویتامین و مواد معدنی |
+ |
+ |
+ |
جدول 4: جیره‌های نمونه جهت ساختن دان جوجه شترمرغ (درصد)
عوامل مؤثر و اساسی در تغذیه‌ی شترمرغ
1- کلیه‌ی مواد مغذی موردنیاز شترمرغ در دوران نگهداری و تولیدمثل باید به مقدار کافی و به نسبت متعادل در جیره‌ی غذایی وجود داشته باشد.
2- در جیره‌ی غذایی باید نسبت معینی غذا‌های فیبردار (سلولزدار) وجود داشته باشد تا دستگاه گوارش پرنده را فعال نگه دارد. این مواد (الیاف خام) باعث تحریک روده و بهتر هضم شدن غذا می‌شوند.
3- برای شترمرغ‌های بالغ مقدار الیاف خام باید 15 درصد ماده‌ی خشک جیره‌ی غذایی باشد. در جایی که تغذیه از مراتع وجود ندارد، جیره‌ی غذایی باید مواد فیبردار داشته باشد اما در سیستم غیرمتمرکز که پرندگان آزادانه در مرتع چرا می‌کنند به اندازه‌ی کافی مواد فیبردار مصرف می‌کنند.
4- برای این که غذا خوب و راحت بلعیده شود، بهتر است که به صورت پودر و کاملاً مخلوط شده در اختیار شترمرغ قرار داده شود. خصوصاً برای موادی مثل یونجه خشک یا علف تازه باید این نکته را رعایت کرد.
5- اگر مواد خوراکی خیلی آرد شوند، در موقع بلعیده شدن به علت ایجاد گرد و غبار باعث سرفه و مشکلات تنفسی می‌شوند. لذا بهتر است خوراک شترمرغان به صورت پلت تهیه شود.
6- از ایجاد تغییر ناگهانی در جیره‌ی غذایی باید پرهیز کرد. در صورت لزوم باید تغییرات غذایی کم‌کم و در طی مدت یک هفته به مرور انجام شود.
7- نوع غذا و ترکیب مواد غذایی در هضم غذا و خوش‌خوراکی آن تأثیر دارد. لذا درتهیه‌ی خوراک شترمرغ به نوع مواد تشکیل‌دهنده‌ی خوراک باید توجه نمود. دقت شود که جیره‌ی غذایی سبوس‌دار نباید به شترمرغ بالغ خورانده شود.
8- یونجه بهترین علوفه‌ی سبز است که میتوان با جیره‌ی غذایی شترمرغ‌های بالغ و جوجه‌ها مخلوط کرد.
9- جیره‌ی آغازین جوجه‌ها باید با برگ خرد شده‌ی یونجه (بدون ساقه) مخلوط شود. ضمناً نباید اجازه داد جوجه‌ها بیش از حد شن بخورند.
10- تمیز بودن آب مصرفی بخصوص در جوجه‌ها ضروری است.
11- وجود ویتامین‌های ضروری، پوسته‌ی صدف و خرده‌های آهک در جیره‌ی شترمرغ‌های جوان لازم است.
12- به خوراک جوجه‌های جوان نباید هیچ نوع غذای فیبردار اضافه شود زیرا باعث انباشتگی روده می‌شود.
13- خوراک شترمرغ‌ها در همه‌ی سنین بایدکمی بالاتر ازسطح زمین قرارگیرد.
تغذیه‌ی جوجه‌ها از یک روزگی تا سه ماهگی
تغذیه جوجه‌ها در این مدت به دو مرحله تقسیم‌بندی می‌شود:
1- تغذیه هفته‌ی اول پرورش
2- تغذیه بعد از هفت روزگی تا 3 ماهگی
کیسه‌ی زرده مواد ضروری موردنیاز جوجه‌ها را در چند روز اول زندگی تأمین می‌کند ولی همیشه باید مقداری خوراک برای هفته‌ی اول در دان‌خوری‌ها موجود باشد. بعد از هفته‌ی اول، مقدار محدودی علوفه‌ی سبز در اختیار جوجه‌ها قرار می‌گیرد و به دفعات بیش‌تر (2 تا 3 بار در روز) هم خوراک خشک به آن‌ها داده می‌شود. ضروری است که به جوجه‌ها خوراک آغازین مرطوب با کیفیت عالی و به صورت آزاد خورانده شود. بهتر است این خوراک با برگ خرد شده‌ی یونجه یا علوفه‌ی مغذی مشابه آن مخلوط شود. باید دقت شود که به هیچ وجه ساقه‌ی خرد شده‌ی یونجه یا مواد فیبردار دیگری به جوجه‌ها خورانده نشود. برگ‌های یونجه را باید از ساقه جدا کرد و بعد از خرد کردن به جوجه‌ها خورانید. در روزهای اول تولد باید نور دائمی برای جوجه‌ها فراهم کرد تا بتوانند به سرعت محل خوراک و آب را پیدا کنند.
|
اجزای جیره |
جیره شماره یک |
جیره شماره دو |
جیره شماره سه |
جیره شماره چهار |
|
ذرت |
45 |
20 |
30 |
28 |
|
جو |
- |
30 |
23 |
20 |
|
سبوس گندم |
2 |
1 |
7 |
7 |
|
روغن |
5/0 |
5/0 |
5/0 |
5/0 |
|
کنجاله سویا |
20 |
13 |
20 |
13 |
|
پودر گوشت یا ماهی |
5 |
10 |
5 |
5/4 |
|
پودراستخوان یا صدف |
3 |
4 |
2 |
5/1 |
|
دی‌کلسیم‌فسفات |
25/1 |
25/1 |
25/1 |
25/1 |
|
یونجه خشک |
23 |
- |
11 |
24 |
|
شبدر خشک |
- |
20 |
- |
- |
|
نمک |
2/0 |
2/0 |
2/0 |
2/0 |
|
متیونین |
08/0 |
08/0 |
08/0 |
08/0 |
جدول 5: نمونه جیره‌های عملی جوجه شترمرغ بر حسب درصد
|
اجزای جیره |
جیره شماره یک |
جیره شماره دو |
جیره شماره سه |
جیره شماره چهار |
|
ذرت |
- |
- |
38 |
42 |
|
جو |
25 |
30 |
- |
- |
|
جو دو سر |
23 |
20 |
- |
- |
|
گندم |
- |
- |
1 |
3 |
|
کنجاله سویا |
- |
5 |
10 |
7 |
|
مخمر آب جو |
- |
- |
- |
1 |
|
پودر ماهی |
10 |
- |
- |
- |
|
پودر لاشه |
- |
10 |
7 |
5 |
|
پودر استخوان |
2 |
3 |
4 |
2 |
|
یونجه خشک |
- |
- |
- |
40 |
|
شبدر قرمز خشک |
40 |
- |
- |
- |
|
علف خشک مرغوب |
- |
32 |
40 |
- |
جدول 6- جیره‌های پیشنهادی رشد (3 تا 10 ماهگی) (درصد)
|
اجزای جیره |
جیره شماره یک |
جیره شماره دو |
جیره شماره سه |
|
ذرت |
- |
- |
27 |
|
جو |
10 |
15 |
- |
|
جو دو سر(یولاف) |
30 |
24 |
- |
|
گندم |
10 |
8 |
10 |
|
کنجاله سویا |
- |
3 |
2 |
|
پودر ماهی |
2 |
4 |
- |
|
پودر گوشت |
- |
- |
6 |
|
پودر استخوان |
3 |
6 |
5 |
|
شبدر قرمز خشک |
45 |
- |
- |
|
علف خشک مرغوب |
- |
40 |
50 |
جدول 7: جیره‌های پیشنهادی دوره‌ی پایانی رشد(11 تا 14 ماهگی) (درصد)