با توجه نقش آزمايشات خون و مشتقات آن در تشخيص به موقع بسياري از ناهنجاري ها و يا درمان آنها لذا اجراي برنامه هاي علمي خونگيري در مزارع پرورش دام و طيور از اهميت ويژه اي برخوردار است. به همين منظور داشتن آگاهي هاي اوليه در خصوص چگونگي انجام اين عمل براي بسياري از دامپزشکان و مهندسين دامپروري امري ضروري به شمار میرود.
در اين رابطه و با توجه به جديد بودن شاخه پرورش شترمرغ در کشور، سعي گرديده تا در اين مقاله برخي موارد مورد نياز در خونگيري شترمرغ بيان گردد.
هنگام گرفتن نمونه خون از شترمرغ آسايش پرنده و امنيت شخص خون گيرنده بسيار حائز اهميت میباشد. اولين گام در تحقق اين امر مهار صحيح و کامل حيوان است که در صورت درست انجام نشدن علاوه بر ايجاد استرس بي مورد براي پرنده، کارشناس را در گرفتن صحيح و مقدار کافي خون دچار مشکل میسازد. همچنين به دليل انعقاد سريع خون شترمرغ ها، جهت حصول اطمينان از صحت آناليز خون، عملکردي ظريف و دقيق ضروري است.
بهترين روش براي مقيد کردن پرنده جهت خون گيري در جوجه ها تا سن چهار ماهگي، نگهداري پرنده روي زمين همراه با عمود کردن سر و گردن است. همچنين میتوان سر و گردن حيوان را روي زمين به سمت جلو کشيد و در اين حالت میتوان از سرپوشي براي مهار بهتر پرنده استفاده کرد.
اما خونگيري در پرندگان مسن تر مستلزم مقيد کردن حيوان در فضائي کاملا بسته و با سري پوشيده است. در اين حالت پرنده را در حاليکه سر و چشمهاي آن بوسيله پارچه اي تيره رنگ و ضخيم پوشيده شده است در يک جعبه مهار مخصوص که جهت همين امر طراحي شده کاملا مقيد میکنيم. پس از طي اين مراحل و اطمينان از مهار کامل حيوان عمل خونگيري از يکي از سياهرگهاي پرنده آغاز مي گردد
توجه داشته باشيد که جهت انجام عمل خونگيري در شترمرغ ميتوان از سياهرگهاي زير استفاده کرد:
1- سياهرگ ژوگولر (گردني) راست:
اين سياهرگ به مراتب بزرگتر از سياهرگ ژوگولر چپ میباشد. اين سياهرگ کاملا متحرک است و با همان کيفيت که در پرندگان بالغ براي سوراخ کردن در دسترس است میتواند در جوجه هاي جوان نيز مورد استفاده قرار گيرد. البته جهت استفاده از اين رگ در پرندگان بزرگتر دقت و توجه بيشتري لازم است زيرا در اين پرندگان به دليل ديواره بسيار نازک سياهرگ ژوگوله و در صورت مهار نا صحيح پرنده و يا استفاده از سوزن نامناسب (مانند سوزن هائي با دهانه بزرگ و يا تيز و برنده)، عمل خونگيري میتواند به پارگي سياهرگ و ايجاد هماتوم هاي کشنده منجر شود.
2- سياهرگ براکيال (بازوئي):
که موازي با استخوان بازو و زير بال قرار داشته و بيشتر در پرندگان مسن و بزرگسال مورد استفاده قرار میگيرد.
3- سياهرگ متاتارسال مياني (the medial metatarsal vein):
که در سطح مياني قسمت انتهائي پا واقع شده و جايگاهي مناسب و قابل دسترس براي انجام عمل خونگيري به شمار میآيد ليکن به دليل امکان لگد پراني و پنجه زدن پرنده در حين خونگيري، استفاده از اين روش در حالت هوشياري عملا ناممکن است.
توجه داشته باشيد که جهت به حداقل رساندن تاثير هيجان، خونگيري بايستي بلافاصله پس از مقيد کردن حيوان انجام گيرد. سپس خون گرفته شده بدون اتلاف وقت بايد به لوله خون ليتيوم هپارين انتقال داده شود. ديگر مواد ضد انعقادي به دليل ايجاد هموليز نامناسب هستند.
همچنين براي بررسي ميکروسکوپي و شمارش سلولها گسترش يک قطره خون تازه بر روي لام مورد نياز است. گلبولهاي سفيد خون که در مقياس گسترده 109*21 بر ليتر شمرده میشوند، معمولا از مشخصه هاي بارز تورم و يا عفونت شديد هستند. همچنين افزايش شمار گلبولهاي سفيد ممکن است در نتيجه بروز بيماريهاي عفوني مزمن مانند آسپرژيلوس رخ دهد. سرم بيوشيميائي میتواند در تشخيص آسيب در شترمرغ مفيد باشد ولي کاهش آنزيم عضلاني در ظاهر میتواند شکل خون را مخدوش کند. سرم شناسي خون شترمرغ میتواند در تشخيص بيماريهاي خاص طيور مفيد باشد، علي الخصوص که پرنده با شکل فعال بيماري تماس داشته باشد.
با پيدايش و شيوع جهاني ويروس آنفلوانزاي پرندگان و ديگر سروتيپهاي بيماري زا انجام عمل خونگيري در مزارع اهميت بيشتري يافته است و لذا کليه مزارع بايستي در برنامه هاي پيشگيري خود اين مورد را نيز مورد توجه قرار دهند.