زیبایی منحصر به فرد، مقاومت ، لطافت و استحکام از مشخصات چرم شتر مرغ است. ظاهر چرم شترمرغ دارای رخی بسیار زیبا است. در مقایسه با سایر چرم ها ، چربی طبیعی که در پوست شتر مرغ وجود دارد باعث انعطاف پذیری و مقاوم بودن آن در مقابل خشکی و ترک خوردگی می شود. وجه تمایز و زیبا کننده چرم این حیوان وجود نقاط مربوط به فولیکول‌های ساقه پر بر روی سطح آن است. مقاومت چرم شترمرغ شش برابر مقاومت چرم گاو است. این ویژگی به همراه لطافت و نرمی قابل توجه و مثال زدنی آن باعث شده است که این محصول در رديف پوست هاي گران قيمت در جهان مانند كروكوديل قرارگیرد. بر روی بخش اعظمی از مرکز یک تخته پوست شترمرغ و حواشی برش خورده آن، اثر رستنگاه پرها به صورت مشخص به صورت سوراخ های یکدست و منظمی دیده می شود که رخ چرم حاصله و محصول نهایی را به صورت طبیعی بسیار زیبا می کند.معمولا پس از کشتار پرنده پس از برش و پوست کنی، عملیات شستشو،آهک دهی،و سپس آهک زدایی پوست انجام و آماده ورود به مرحله دباغی می شود.
کیفیت و درجه بندی پوست
کیفیت عمومی پوست و آثار و عیوب احتمالی ناشی از بیماری های پوستی یا آسیب دیدگی های فیزیکی آن در دوره پرورش حیوان، شکل و حالت سوراخ های ناشی از فولیکول های پر و اختلالات ژنتیکی احتمالی موجود در آن، خطا در نحوه برش و باز کردن پوست، و اندازه و سایز پوست از جمله پارامترهای مهم در تعیین کیفیت و درجه بندی پوست قبل از دباغی محسوب می شوند.
عیوب ناشی از دوران پرورش
سوراخ یا برش ناشی از جراحت و زخم، خراشیدگی سطح پوست، آثار ناشی از زخم قدیمی و کاملا ترمیم نشده، افتاب سوختگی ، پوسته شدگی ، بیماری های پوستی مانند جوش و تاول یا آسیب باکتریایی، پرهای جوانه زده و غیر کامل،گزیده شدگی،چرو ک مشهود پوست گردن، غیر طبیعی بودن نسبت قسمت پر دار و دون دون پوست به قسمت ساده پوست( به طور متوسط 60 به 40 باید باشد) از جمله عیوب احتمالی بوجود آمده در پوست در دوره پرورش و قبل از کشتار و پوست کنی محسوب می شوند. وجود و میزان هر کدام از این گونه عیوب در تعیین درجه پوست تاثیر قابل توجهی دارد به طوریکه وجود همزمان سه یا چهار نوع از این عیوب حتی به طور مختصر می تواند تا 4 درجه کیفیت پوست را تنزل دهد.
سایز بندی پوست
مساحت و سایز پوست یکی دیگر عوامل مهم در تعیین درجه پوست است. مساحت پوست ها معمولا با توجه به سن، اندام ، چاقی و لاغری و وزن حیوان در زمان کشتار متغیر است. معمولا پوست ها در5 سایز شامل+A ،A ،B ،C وD دسته بندی می شوند. این ابعاد از 156 دسی متر در بزرگترین سایز یعنی +A تا حدا اقل 80 دسی متر برای سایزD متغیر است.
برش و باز کردن صحیح پوست
یکی از اصلی ترین نکات در داشتن یک پوست با کیفیت و دارای درجه بالا، شیوه برش و پوست کنی شترمرغ و شکل نهایی آن پس از باز شدن است. در حال حاضر در کشتارگاه های داخلی شترمرغ هم بر روی ریل خط کشتار مرغ و هم خط کشتار دام سبک(گوسفندی) کشتار می شود. برای برش پوست سلاخ باید یک خط برش مستقیم و دقیق از وسط سینه حیوان از محل ذبح تا دم و یک خط برش دیگرعمود بر این خط برای باز کردن پوست در محل پاها انجام دهد. همچنین برشی دیگر در محل تلاقی بالهای حیوان نیز زده می شود.
پس از ورود پوست به مرحله دباغی همچون سایر پوست ها بوسیله مواد معدنی و در مواردی مواد گیاهی این پوست به چرمی گرانبها تبدیل می شود. چرم حاصله معمولا در حین تولید و در درام رنگرزی می شود.چرم پس از رنگرزی به گونه ای تکمیل و پولیش می شود که الگوی زیبا و طبیعی رخ چرم حفظ شده و ظاهری جذاب نرم، درخشان و در عین حال مقاوم داشته باشد.رخ متفاوت و زیبا، نرمی، قابلیت خمش، و مقاومت بسیار زیاد ویژگی متمایز کننده این چرم از چرمهای دیگر است. عمده محصولات توليدشده از چرم تولید شده شترمرغ شامل انواع کیف های دستی ،کفش، پوتین ، کت و پالتو است. به واسطه لطافت منحصر بفرد چرم شترمرغ برخی کارخانجات اتومبیل سازی و یا تولید کنندگان وسائل جانبی خودرو نیز طی سالهای اخیر از این محصول برای تولید روکش صندلی خودروهای گران قیمت استفاده کرده اند. تولید کنندگان شناخته شده محصولات ورزشی جهان نیز از مقاومت قابل توجه این چرم در عین نرمی ، لطافت و زیبایی آن برای تولید کفش های مختص ورزش های خاص استفاده می کنند.
پرورش شترمرغ تاریخچه پرفراز و نشیبی داشته است. شترمرغ برای اولین بار سال 1860 در آفریقای جنوبی و سپس در اروپا و آمریکای شمالی به منظور استفاده از پرهای آن شکار می‌شدند. بازار پر پس از شروع جنگ جهانی اول سقوط کرد و بعد از جنگ جهانی دوم با پرورش شترمرغ بازار پوست برای دباغی آن احیا شد.
قابلیت های تولید پوست در یک مزرعه
میزان پوست هر شتر مرغ بالغ در کشورهای اصلی پرورش دهنده این حیوان تا ۱۳ فوت مربع می رسد و بطور متوسط هر فوت مربع آن ۳۵ دلار قیمت گذاری می شود..معمولا از یک شتر مرغ مزارع داخلی کشور بطور میانگین بین 3/1 تا 5/1 متر مربع چرم با کیفیت به دست می آید که این میزان با رعایت اصول صحیح پرورش تا 2 متر مربع قابل افزایش است.
بر اساس آمار مقایسه ای ارائه شده توسط معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی یک شتر مرغ مادر در سال قادر به تولید 40 جوجه است که هر یک از این جوجه ها در یک دوره 10 تا 13 ماهه بالغ و آماده کشتار می شوند. در حالیکه در این مدت یک گاو مادر صرفا قادر به تولید مثل یک گوساله گوشتی خواهد بود. بر این اساس تولید پوست ناشی از عرضه شترمرغ های گوشتی حاصله در این دوره زمانی می تواند بالغ بر 100 مترمربع باشد در حالیکه در پایان دوره زمانی پرورش یک گوساله گوشتی که طولانی تر از مدت زمان لازم برای شترمرغ نیز است صرفا یک تخته پوست گاوی حاصل می شود که حداکثر 7/2 متر مربع خواهد بود.
تغذیه و كيفيت پوست شتر مرغ
شتر مرغ ها مي توانند در سن 9 ماهگي به وزن كشتار برسند اما به اعتقاد بیشتر پرورش دهندگان پرنده اي كه 9 ماه سن دارد نمي تواند چرم قابل قبولي توليد كند.با احتساب لزوم توجه به چرم تولیدی شترمرغ سن توصيه شده براي كشتار، حداقل 12 ماهگي مي باشد. این در حالیست که بررسی های علمی انجام شده در مزارع پرورش شترمرغ در مهد تولید شترمرغ یعنی آفریقای جنوبی نشان مي دهد كه پوست شترمرغ هایی كه با جيره هاي غذایی استاندارد و توصیه شده تغذيه شده اند، حتی در سن 9 ماهگی از کیفیت مناسبی برخوردار بوده اند. فرمولاسيون توصیه شده کارشناسان تغذیه شترمرغ بر اساس فوليكولهاي با رشد سريع و رشد پر همراه با پوستهايي با الاستيسيته بالاتر و مقاومتر طراحي شده است. تمامي اين موارد با هم باعث افزايش كيفيت پوست ها مي گردد. بر اساس این مطالعات بدون در نظر گرفتن سن بلوغ پوست پرنده، مديريت جوجه هاي تازه از تخم درآمده كه نرخ رشد را در هفته هاي آغازين تحت تاثير قرار مي دهد، محيط پرورش، تنوع در كيفيت يونجه مورد استفاده در جيره ها و تجربه پرورش دهندگان جوجه ها از جمله عوامل موثر در شکل گیری و کیفیت پوست پرنده و دستیابی به پوستی با کیفیت و بالغ حتی در سن 9 ماهگی پرنده هستند. این گونه مطالعات ثابت مي كند كه اثرات خاص تغذيه اي بر رشد فوليكولها و كيفيت پوستها تاثير مي گذارد با تغذيه اي خاص، مي توان بهره هاي اقتصادي بالاتری در زمینه پوست داشت.
جراحات پوست و نوک چینی حیوان
خسارت به پوست شترمرغ به شکل بریدگی یا خراشیدگی ایجاد شده در طول دوره‌ی پرورش باعث کاهش کیفیت پوست می‌شود که در نتیجه کیفیت و ارزش پوست را به شدت کاهش می‌دهد.کاهش خسارت ناشی از آسیب دیدگی پوست یکی از اهداف پرورش‌دهندگان شترمرغ است.شترمرغ ها بخصوص جنس نر این حیوان به دلیل خصلت تهاجمی و رام نشدنی که دارند معمولا خود و یا همدیگر را دچار جراحات ناشی از نوک زدن می کنند..معمولا شترمزغ مهاجم با نوک های تیز و برنده خود پوست حیوان دیگر بخصوص ماده ها را دچار زخم می کنند.بر این اساس پرورش دهندگان حرفه ای در راستای سالم ماندن پوست حیوانات مزرعه در دوره 9 تا 13 ماهه پرورش اقدام به چیدن نوک ساکنان چموش بخصوص نرهای مزرعه می کنند